Powstrzymać powódź. Czy zbiornik Racibórz Dolny zda egzamin?

W minionym tygodniu doszło w Polsce do niewątpliwie największej klęski żywiołowej wywołanej powodzią od przynajmniej kilkunastu lat. Gigantyczne ulewy, które sprowadził niż genueński Boris, spowodowały szereg podtopień w południowej i południowo-zachodniej części Polski. Szczególnie poszkodowane są miejscowości położone w południowych częściach województw dolnośląskiego i opolskiego. Warto wspomnieć, że z żywiołem oprócz Polski walczą również Czechy, a także Niemcy, Austria i Słowacja. Jak informowaliśmy na łamach “Rynku Infrastruktury”, w szczególnie poszkodowanych Głuchołazach za sprawą powodzi runęły most tymczasowy i konstrukcja nowego mostu nad Białą Głuchołaską w przebiegu drogi krajowej nr 40.

📣Wieczorny raport drogowy:

Woj. opolskie
🚧#DK40:
➡m. Głuchołazy 2 mosty porwane przez nurt rzeki,
➡m. Mochów most zamknięty
➡m. Prudnik most zamknięty
➡m. Łąka Prudnicka most zamknięty
🚧#DK46 :
➡m. Malerzowice Wielkie most zamknięty
➡m. Kamienica droga zablokowana

Woj.… pic.twitter.com/HhqrmE0eFh

— Ministerstwo Infrastruktury (@MI_GOV_PL) September 15, 2024

Jako że wciąż mają miejsce kolejne podtopienia i zalewane są całe miasta, obecnie nie jest możliwe precyzyjne oszacowanie strat materialnych. Jednocześnie nie wydaje się szczególnie ryzykownym stwierdzenie, iż ich wartość finansowa będzie opiewać na przynajmniej kilka miliardów złotych. Można jednak liczyć na to, że po tragicznych doświadczeniach z powodzi tysiąclecia, która przetoczyła się przez południową i południowo-zachodnią Polskę w roku 1997 państwo polskie jest dziś na podobne zdarzenia przygotowane lepiej.

Uruchomiliśmy suchy zbiornik #RacibórzDolny, który jest w stanie przyjąć do 185 mln m3 wód wezbraniowych rzeki #Odra 💦#StopPowodzi. Jego praca pozwoli spłaszczyć falę wezbraniową, zwiększając bezpieczeństwo miast i miejscowości poniżej.https://t.co/0CKFsOM9BH

Fot. Obiektyw PK https://t.co/13NZuDBE5V pic.twitter.com/mWjNhSdvXS

— Wody Polskie (@WodyPolskie) September 15, 2024

Od tego czasu zrealizowano bowiem inwestycje w infrastrukturę przeciwpowodziową w południowo-wschodniej Polsce. Jedną z największych była realizowana w latach 2013-2020 budowa suchego zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny, który może przechwycić i ściąć falę wezbraniową, minimalizując ryzyko nałożenia się dwóch fal powodziowych – na Odrze oraz na Nysie Kłodzkiej, która uchodzi do Odry pomiędzy Opolem a Brzegiem. Wczoraj o godzinie 4:20 został on uruchomiony, co może zapobiec zniszczeniom w miastach położonych nad Odrą lub przynajmniej znacząco ograniczyć skalę takowych.

Docelowa pojemność – 300 mln m3

Budowa zbiornika Racibórz Dolny została zaplanowana w Programie dla Odry 2006. Początkowo generalnym wykonawcą inwestycji był Dragados. Wobec niedotrzymania pierwotnego terminu realizacji zadania, określonego na styczeń 2017, w tym samym roku w październiku Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach wypowiedział wykonawcy umowę, by jeszcze w grudniu zawrzeć kontrakt na dokończenie budowy z konsorcjum Budimex-Ferrovial Agroman. Ostatecznie zbiornik osiągnął funkcjonalność na początku roku 2020, choć oficjalne oddanie do użytku nastąpiło kilka miesięcy później. Łączna wielkość nakładów inwestycyjnych przeznaczonych na realizację przedsięwzięcia wyniosła 2 mld zł. Warto dodać, że podczas budowy wykorzystano niemal 7 mln ton ziemi.

Zrealizowane przez nas inwestycje mają strategiczne znaczenie w sytuacji zagrożenia powodziowego na południu Polski. https://t.co/iyX65E6kWj

— Budimex SA (@BudimexSA) September 13, 2024

Sam mechanizm działania urządzenia jest dość trywialny. W celu uzyskania bezpiecznego przepływu wody otwiera się i zamyka zasuwy i spusty denne. Przykładowo gdy ilość zgromadzonej w zbiorniku wody będzie zbyt duża, kolejne zasuwy są zamykane. W tym kontekście należy wskazać, że pojemność obiektu wynosi aż 185 mln m3, co w myśl założeń ma umożliwić przechwycenie porównywalnej ilości wody jak w przypadku powodzi tysiąclecia. Wraz z sukcesywnym wydobywaniem żwiru wzrośnie ona jednak docelowo do 300 mln m3. Powierzchnia zbiornika wynosi ponad 26 km2. Budowa obiektu wymagała całkowitej likwidacji dwóch wsi. Ponadto istnieje położony nieco wyżej polder Buków, zdolny do zgromadzenia 57 mln m3.

Jak przekazała Joanna Kopczyńska, prezes Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie, zbiornik Racibórz Dolny zostanie wypełniony w blisko 90 procentach. Dlaczego do jego uruchomienia doszło, jak może się wydawać, z pewnym opóźnieniem? – Uruchomienie zbiornika nie może być podyktowane emocjami, bez względu na ich intencje, a rzeczowymi analizami i zapisami instrukcji, która pozwala na przechwycenie fali wezbraniowej we właściwym, optymalnym momencie, tak aby zbiornik zdołał przyjąć całą falę z jej kulminacją, a nie tylko początek wezbrania. Dzięki takiemu działaniu możliwe jest systemowe sterowanie falą wezbraniową – wyjaśnia Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach w komunikacie prasowym.

Tusk: Nie będzie powtórki z historii

– Wszystko wskazuje na to, że infrastruktura wybudowana po 1997 i 2010, jeśli chodzi o sam Wrocław, powinna być wystarczająca. Na pewno nie będzie powtórki z historii – powiedział premier Donald Tusk podczas wizyty w Kłodzku. Szef rządu przyznał jednocześnie, że sytuacja jest dramatyczna, dlatego skierowane zostaną dodatkowe siły i środki w celu wsparcia powodzian. Jak informowaliśmy na łamach “Rynku Infrastruktury”, rząd ma także wprowadzić w najbliższym czasie stan klęski żywiołowej, co umożliwi skrócenie ścieżki decyzyjnej w różnych procesach, w tym związanych z ewakuacją mieszkańców.

Po konsultacji z odpowiednimi ministrami i służbami zleciłem przygotowanie rozporządzenia Rady Ministrów o wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej.

— Donald Tusk (@donaldtusk) September 15, 2024

Premier Tusk podkreślił, że żaden poszkodowany nie zostanie pozostawiony sam sobie. Minister finansów Andrzej Domański został zobowiązany do przygotowania środków finansowych, które zostaną przeznaczone na pomoc doraźną i usunięcie skutków powodzi. Z kolei minister ds. Unii Europejskiej Adam Szłapka ma wystąpić o wsparcie na ten cel ze środków unijnych. Rząd apeluje jednocześnie do osób zamieszkałych na terenach objętych powodzią o stosowanie się do zaleceń. Niestety wciąż zdarzają się przypadki, w których mieszkańcy odmawiają ewakuacji.